عرصه و اعيان ملک از جمله اصطلاحاتي است که در حوزه معاملات ملکي به کار مي‌رود. براي بسياري از افراد که تصميم به خريد و فروش خانه دارند اين سؤال ايجاد مي‌شود که منظور از عرصه چيست؟ در واقع لازم است که افراد در هنگام خريد خانه، فروش، رهن و اجاره آپارتمان به حق و حقوق خود آگاه باشند و بدون اطلاعات کافي زير بار مسائل حقوقي قضيه نروند. در مجله دلتا به بررسي ابعاد حقوقي اسناد ملکي عرصه و اسناد ملکي اعياني پرداخته شده است.
مطابق قانون، عرصه به زمين و اعيان به ساختماني که در آن ساخته مي‌شود گفته مي‌شود. حال ممکن است اين ساختمان کاربري مسي، تجاري و يا اداري داشته باشد. به عنوان مثال وقتي شخصي آپارتماني خريداري مي‌کند، سند شش دانگ آن شامل زمين و ساختمان مي‌شود و وقتي ساخت و ساز در زمين به پايان مي‌رسد، سند ملکي عرصه (زمين) با انجام مراحل قانوني در اداره ثبت به صورت سندهاي تفکيکي شش دانگ، که سهم اعيان (ساختمان) از عرصه (زمين) در آن قيد شده تبديل مي‌شود و مالک هر واحد سندي جداگانه براي آپارتمان خود دارد.
شايان ذکر است که در هنگام خريد بايد به کاربري عرصه دقت کرد تا آپارتمان مسي را به جاي آپارتمان تجاري به فروش نرسانند. سند ملکي عرصه در واقع سند زميني است که آپارتمان ها در آن بنا شده اند و سند ملکي اعيان به سند هر يک از واحدهاي آن آپارتمان گفته مي‌شود. نام اسناد ملکي عرصه و اسناد ملکي اعيان غالباً در مشاورين املاک شهرهاي بزرگي که واحدهاي آپارتماني در زمين هاي بزرگ ساخته مي‌شود، شنيده مي‌شود. البته سند شش دانگي که براي هر آپارتمان داده مي‌شود شامل زمين و ساختمان ملک است ولي در بعضي موارد عرصه غير قابل واگذاري است. مثل زمين هاي موقوفي که مالک فقط صاحب سند اعيان ملک است.
در مورد اجاره آپارتمان عرصه و اعيان همان قدر السهم هر واحد جهت استفاده مستأجر از آن است. مثل سهم استفاده از پارکينگ يا انباري و متراژ زير بناي واحد مسي.
اين اقدام به درخواست مالک و يا وکيل قانوني وي شروع مي‌شود، و روش کار به اين گونه است که مالک يا وکيل قانوني از شهرداري منطقه تقاضاي نقشه تفکيک پلاک را مي‌کند. پس از آن شهرداري اقدام به دريافت مدارک لازم که در مقررات و ضوابط شهرداري آمده مي‌کند و نقشه تصويب شده را به متقاضي مي‌دهد، يک نسخه از اين نقشه جهت تطبيق با ضوابط و مقررات ثبت و تنظيم صورت مجلس به اداره ثبت ارسال خواهد شد. اين کار بر اساس قانون 101 شهرداري ها انجام مي‌گيرد. پس از وصول نقشه، نماينده و نقشه بردار با يکديگر به محل وقوع ملک رفته و از آن بازديد مي‌کنند، پس از آن که نقشه شهرداري با سند مالکيت صادر شده و با محل ملک تطبيق داده شد و مغايرتي در آن ها وجود نداشت، گواهي عدم به همسايه ها و معابر و خيابان ها به وسيله نقشه بردار ثبت، انجام مي‌شود، پس از آن نماينده ثبت اقدام به تنظيم صورت مجلس تفکيکي (صورت مجلس تفکيکي حاوي شرح مختصري از سابقه ملک و شرح قطعات مفروزي با قيد مساحت و حدود و هم چنين ذکر تمام مشاعات موجود در ملک مي باشد) مي‌کند و در طي مراحل اداري و پرداخت هزينه هاي مربوطه يک نسخه از آن به دفتر اسناد رسمي متقاضي ارسال خواهد شد. تفکيک اعيان توسط اداره ثبت و با استناد به گواهي پايان کار ساختمان انجام خواهد گرفت.
درباره این سایت