محروم کردن از ارث قانوني است؟

قوانين مربوط به ارث، نحوه تقسيم اموال بين وراث و سهم هر يک از وراث در اموال و دارايي هاي متوفي از جمله اصولي است که به طور ويژه در قرآن کريم و همچنين قوانين کشور مورد بررسي قرار گرفته و به هيچ وجه نمي‌توان از اين قوانين سرپيچي کرد. به همين دليل بر آن شديم تا در مجله دلتا موضوع ارث را با محوريت محروميت از ارث با دقت و حساسيت ويژه ‌اي مورد بررسي قرار بدهيم.

قانون تقسيم ارث

افراد از ابتداي تولد حقوق و همچنين تکاليف و وظايفي دارند که به موجب قانون براي آن ها در نظر گرفته شده است. دارايي به جاي مانده از متوفي دو بخش مثبت و منفي دارد.بخش مثبت، اموال، حقوق و مطالباتي است که به وارثان مي‌رسد و بخش منفي، ديون و تعهداتي است که در دارايي مي‌ماند و بايد از محل آن پرداخت شود. و وقتي که فرد از دنيا مي‌رود، اين اموال و دارايي ها تحت عنوان «ترکه» يا «ماترک»، از وي به جاي مي‌مانند. که طبق قانون از اين اموال بايد ابتدا هزينه کفن و دفن، هزينه‌ هاي درماني‌ احتمالي‌ او، حقوق خدمه و کارگران وي، بدهي‌ هاي داراي حق وثيقه و بدهي‌ هاي عادي‌، مهريه همسر و ساير مواردي که در وصيت‌ نامه وي قيد شده است بايد انجام شود. سپس اگر اموالي باقي ماند به عنوان ارث بين وراث قابل تقسيم است. افراد تا زماني که زنده و در قيد حيات هستند، حق همه گونه دخل و تصرف در اموال و دارايي‌ هاي خود را دارند. اما اگر فرد متوفي تا زمان فوت براي اموالش تصميم نگرفته باشد، فقط براي ميزان محدودي از اموالش از طريق وصيت مي‌تواند تصميم ‌گيري کند. در واقع متوفي در صورت داشتن وصيت ‌نامه مي‌تواند بعد از مرگ در خصوص يک سوم اموالش دخل و تصرف کند، بيشتر از اين مقدار ديگر در صلاحيت متوفي نيست و وراث هستند که بايد در خصوص آن تصميم بگيرند.

محروميت از ارث

فرد تا زماني که زنده است مي‌تواند هر گونه تصرفي در اموال و دارايي هاي خود داشته باشد. به عنوان مثال کسي که املاک متعدد و اموال زيادي دارد، تا زماني که در قيد حيات است، مي‌تواند از طريق سند رسمي يا هرگونه انتقال قطعي، آن اموال را به نام ديگران انتقال دهد و هيچ مانع قانوني براي اين کار ندارد و ‌کسي هم نمي‌تواند به او اعتراضي داشته باشد. اما در صورتي که فرد به صورت قانوني اسناد مالکيت خود را به شخصي ديگر منتقل نکرده باشد، ديگر اختيار و آزادي عمل سابق را نداشته و فقط مي‌تواند براي پس از مرگ وصيت کند. و بايد در نظر داشت که وصيت نسبت به کل اموال امکانپذير نيست و فقط نسبت به يک سوم اموال، امکان وصيت کردن وجود دارد. شايان ذکر است که قواعد ارث جزء قواعد امري و شرعي است و به همين دليل تخطي از آن جايز و قانونى نيست. به عنوان مثال وقتي سهم زن در صورت داشتن فرزند يک هشتم از عين اموال منقول (اموالى که قابليت نقل و انتقال و جا به جايى دارند مانند خودرو) و قيمت اموال غيرمنقول ( اموالى که قابليت جا به جايى ندارند مانند خانه) تعيين شده، اين سهم قابل تغيير نيست. اما اگر متوفي بخواهد به برخي وراث سهم کمتري برسد، مي‌تواند تا يک سوم اموال را به نفع ساير وراث وصيت کند تا به کسي که مد نظر اوست، سهم الارث کمتري برسد. بنابراين محروميت کلي افراد از ارث امکانپذير نيست.

محروميت‌ هاي قانوني از ارث

همانطور که در بالا ذکر شد، متوفي به طور کلي حق محروم کردن افراد از ارث را ندارد. اما در پنج مورد، قانون و شرع مواردي را تعيين کرده است که در صورت وجود اين شرايط، افراد با حکم و نظر قانون از ارث محروم مي‌شوند. اين موارد عبارت اند از ؛

• قتل؛ اگر وارثي، مورث خود را به قتل برساند از ارث محروم مي‌شود.


• کفر؛ به اين معنا که کافر از مسلمان ارث نمي‌برد. اما اگر کافر فوت کند فرد مسلمان از وي ارث مي‌برد.


• فرزند نامشروع؛ کودک حاصل از يک رابطه نامشروع از زن و مردي متولد شده باشد، از پدر و مادر خود ارث نمي‌برد


• لعان؛ اگر زن و شوهري يکديگر را لعن و نفرين کنند و در مدت عده طلاق، يکي از آن ها فوت کند، ديگر از يکديگر ارث نمي‌برند.

“در خصوص محروميت هاي قانوني از ارث در يک مقاله ديگر با عنوان «ارث به چه کساني هرگز تعلق نمي‌گيرد» به طور تفصيلي پرداخته شده است که براي کسب اطلاعات بيشتر در خصوص اين موضوع مي‌توانيد به آن مراجعه فرماييد.”

مطالعه موارد بيشتر در مجله حقوقي دلتا.